Tìm hiểu hệ điều hành Windows 10

Hệ điều hành là tập hợp các chương trình phần mềm chạy trên máy tính (smart phones, tabblet,…), dùng để điều hành, quản lý các thiết bị phần cứng và tài nguyên phần mềm trên máy tính. Hệ điều hành đóng vai trò trung gian trong việc giao tiếp giữa người sử dụng và phần cứng máy tính, cung cấp một môi trường cho phép người sử dụng phát triển và thực hiện các ứng dụng của họ một cách dễ dàng.

Hệ điều hành Windows là 1 sản phẩm do tập đoàn Microsoft phát triển

Tóm lược lịch sử

– Đã có nhiều phiên bản Windows ra đời, từ năm 1990 Microsoft (viết tắt: MS) đã cho ra đời phiên bản Windows 3.x.

– Tiếp sau đó là sự xuất hiện của Windows 9.x, vào tháng 8 năm 1995 MS giới thiệu Windows 95, sau đó là Windows 98, và sau đó là Windows ME năm 2000.

– Windows XP ra đời tháng 10 năm 2001, đây là phiên bản Windows “đi vào lòng người” của MS, cho đến hiện tại nhiều người vẫn còn vương vấn Windows XP dù MS đã ngưng hỗ trợ hệ điều hành (viết tắt: HĐH) này.

– 5 năm sau khi ra mắt Windows XP, MS tung ra phiên bản Windows có giao diện đẹp hơn Windows XP, đây như là 1 sự lột xác của Windows, đó là Windows Vista – tháng 11 năm 2006. Nhưng buồn thay đây là phiên bản Windows “chết yểu” của MS. Dù vậy, Vista là 1 bước tiến lớn để MS ra đời Windows 7 “huyền  thoại”

– Ra đời tháng 7 năm 2009, Windows 7 “ngon” hơn mọi phiên bản Windows trước đó.

– Tiếp theo là sự ra đời của Windows 8 vào tháng 10/2012 và 8.1 tháng 10/2013, đây là phiên bản Windows được cho là sự lột xác hoàn toàn của Windows với giao diện “phẳng” cùng chợ ứng dụng MS Store. Được nhiều chuyên gia đánh giá cao nhưng người dùng thì dường như không muốn thay đổi thoái quen, vẫn lưu luyến Windows 7. Từ tháng 10/2016 MS đã ngưng hỗ trợ HĐH Windows 7 và 8.1

– Tháng 9/2014, MS tung ra Windows 10, đây như là 1 sự cải tiến từ Windows 8.1. Hoàn hảo hơn, nhanh hơn, khai thác phần cứng mới tốt hơn. Theo đánh giá cá nhân của mình, đến thời điểm hiện tại Windows 10 là phiên bản Windows đáng dùng nhất bởi tính “thời đại” của nó.

Ngoài ra MS còn có các HĐH khác như: Windows NT, Windows CE, XBOX OS.

1 – WINDOWS 10 BẢN QUYỀN

Trước khi giới thiệu nhiều hơn về Windows 10, chúng ta tìm hiểu sơ qua về bản quyền Windows.

Lúa 1 chút là sẽ có 2 loại bản quyền.

• 1 là bản quyền kèm theo máy, nhà xuất cài sẵn Windows bản quyền theo máy khi bán ra.
• 2 là bạn mua máy riêng sau đó mua Windows bản quyền bên ngoài cài vào.

Bỏ qua loại số 2, chúng ta nói về loại số 1 – Bản quyền kèm theo máy khi mua.

– Nếu bạn mua máy có kèm sẵn Windows bản quyền thì giá thành sẽ thấp hơn so với bạn mua riêng lẻ máy và Windows. Ngoài ra bạn sẽ không tốn thêm thời gian cài HĐH Windows vì HĐH đã được nhà sản xuất cài vào máy trước khi bán ra.

– Các máy bán kèm Windows 8, 8.1, Windows 10. Bản quyền của Windows được ghi vào trong BIOS của máy (BIOS nằm trên Mainboard) việc này giúp bản quyền sẽ không bị mất đi và chúng ta cũng không cần phải lưu giữa nó.

Bản quyền này là 1 dãy với 25 ký tự cả số và chữ được ghi vào BIOS. Chúng ta thường gọi là Key bản quyền

– Khi Windows của bạn bị lỗi (hoặc bạn đổi ổ cứng). Bạn chỉ cần cài lại đúng bản Windows khi mua máy. VD: Khi bạn mua máy kèm theo bản Windows 10 Home Single Language. Bạn chỉ cần cài lại đúng bản Windows 10 Home Single Language như lúc mua máy là Windows sẽ tự kích hoạt bản quyền trở lại. Nếu bạn cài bản Windows 10 Pro thì sẽ không kích hoạt được. Xem thêm về Windows bản quyền tại đây.

2 – CÁC PHIÊN BẢN WINDOWS 10

Có các phiên bản Windows 10 như: Windows 10 Home, Windows 10 Pro, Windows 10 Enterprise.

Phổ biến nhất hiện nay là bản Windows 10 Home được sử dụng rộng rãi, đáp ứng đầy đủ nhu cầu của người dùng phổ thông.

–  Windows 10 Home là phiên bản cơ bản của Windows 10. Nó đi kèm với một số tính năng mới, bao gồm

• Start Menu cải tiến so với Windows 8.1.
• Cô nàng trợ lý ảo Cortana, giọng nói, bút cảm ứng và cử chỉ
• Chế độ máy tính bảng
• Trình duyệt Web Microsoft Edge
• Ngoài ra, bản Home cũng được trang bị các tính năng như Battery Saver, hỗ trợ TPM, và tính năng bảo mật sinh trắc học mới  mang tên Windows Hello,…

– Windows 10 Pro: Ngoài tất cả các tính năng của phiên bản Home, Windows 10 Pro còn cung cấp khả năng kết nối và công cụ bảo mật chuyên nghiệp như Domain Join, Group Policy Management, Bitlocker, Chế độ Enterprise trong Internet Explorer (EMIE), Assigned Access 8.1, Remote Desktop, Client Hyper-V, and Direct Access.

3 – WINDOWS 32 BIT (x86) & WIDNOWS 64 BIT (x64)

Windows được bán kèm theo máy Laptop hầu hết đều là phiên bản 64bit, rất ít máy có cài sẳn Windows phiên bản 32 bit.

Windows 32 bit chỉ quản lý được tối đa 3,2GB RAM (Nếu Laptop RAM 4GB thì hệ thống chỉ dùng tối đa 3,2GB RAM). Không chạy được trên kiến trúc ổ đĩa GPT Disk đồng nghĩa với việc bạn không khai thác được lợi ích của hệ thống UEFI. Về lý thuyết, Windows 32 bit sẽ chậm hơn Windows 64 bit.

Windows 64 bit quản lý được rất nhiều RAM. Có thể chạy trên GPT Disk và BIOS UEFI, việc này giúp khai thác tối đa sức mạnh của hệ thống. Hiệu suất của các chương trình chạy trên Windows 64 bit tốt hơn 32 bit rất nhiều.

4 – KÍCH HOẠT BẢN QUYỀN CHO WINDOWS KÈM THEO LAPTOP

Mặc định, phiên bản Windows được nhà sản xuất Laptop cài sẵn sẽ chưa được kich hoạt bản quyền.

Bạn cần kết nối internet để Windows kích hoạt bản quyền. Thời hạn bản quyền của Windows là mãi mãi.

Xem thêm hướng dẫn kích hoạt bản quyền tại đây.

5 – ỨNG DỤNG DESKTOP & ỨNG DỤNG MODERN (METRO)

Từ Windows 8, MS đã giới thiệu 1 giao diện mới, giao diện phẳng được gọi là Metro UI, nôm na thì các ứng dụng được cài từ MS Store sẽ chạy ở giao diện (môi trường) này. Nếu bạn biết HĐH Windows Phone 10 thì giao diện Metro này tương tự như giao diện của Windows Phone 10

 – Ứng dụng Desktop, các ứng dụng được cài vào máy bằng file cài đặt EXE hoặc MSI sẽ chạy trên giao diện Desktop giống như Windows XP, Windows 7.

Các ứng dụng phổ biến như MS Office, Adobe Photo Shop, AutoCAD, Trình duyệt web MS Internet Explorer,…

– Ứng dụng chạy ở môi trường Desktop không chạy ở môi trường Metro UI được

Ứng dụng MS Power Point 2016 trên Desktop

 – Ứng dụng Modern, các ứng dụng này được cài đặt từ chợ ứng dụng MS Store. Trên Windows 8, các ứng dụng Modern chạy tách biệt so với Desktop, việc này làm hạn chế việc sử dụng ứng dụng, gây khó chịu cho người dùng. Nhưng trên Windows 10 các ứng dụng này hoạt động như những ứng dụng Desktop, hoạt động theo dạng cửa sổ quen thuộc, bạn dễ dàng sử dụng và bố trí chúng trên màn hình.

Các ứng dụng Modern thường gặp như NhacCuaTui, Facebook, Messenger, game Asphalt 8,… Mặc định MS cũng cài sẵn các ứng dụng như Mail, Photos, Moves & TV, Groove Music, Weather. Các ứng dụng này thường có giao diện phẳng hơn các ứng dụng Desktop

Giao diện ứng dụng MS Power Point được cài từ Store

6 – INTERNET EXPLORER & MICROSOFT EDGE

  – Internet Explorer hay còn gọi là IE, chắc hẳn người dùng Windows không còn xa lạ icon chữ e nữa.

Đây là ứng dụng lượt web mặc định của Windows. Trên Windows 10, phiên bản IE trên Desktop hiện tại là Internet Exploror 11

 – Microsoft Edge, đây là 1 trình duyệt Web mới mà MS xây dựng nó kèm Windows 10. Microsoft Edge chạy với giao diện phẳng Metro.

Microsoft Edge cho phép bạn ghi chú, viết, vẽ hình tượng trưng và tô sáng trực tiếp trên trang web và nhiều tính năng khác

Giao diện của IE và ME

7 – VIRTUAL DESKTOPS

Desktop: hiểu đơn giản là nơi mà bạn mở mọi ứng dụng đều có thể xuất hiện lên đó để bạn thao tác.

Virtual Desktop, Mutiple Desktop, Desktop ảo hay là đa Desktop là tên gọi chung cho tính năng người dùng có thể tạo nhiều Desktop cùng làm việc 1 lúc. Tạo nhiều Desktop để làm việc không mới, HĐH Linux đã làm được điều này rất lâu rồi. Nhưng trên Windows 10 MS mới thực sự tích hợp tính năng này.

 – Bạn bấm tổ hợp phím Windows + Tab để kích hoạt giao diện chuyển đổi.

 – Bấm + New Desktop để tạo thêm những Desktop ảo.

 – Bạn có thể chuyển cửa sổ ứng dụng từ Desktop này qua Desktop kia.

 – Tắt bớt Desktop cũng đơn giản như đóng 1 dứng dụng. Khi bạn đóng 1 Desktop ảo, các ứng dụng mở trong Desktop đó sẽ nhảy về Desktop kế trước đó.

VD: Bạn có thể nghe nhạc và lướt Facebook ở Desktop 2 và làm việc ở Desktop 1. Tại Desktop 1 bạn vẫn nghe được nhạc nhưng nhìn vào sẽ không thấy ứng dụng nào mở nhạc.

8 – CONTROL PANEL & ALL SETTINGS

Control Panel hay All Settings, hiểu đơn giản đây là nơi hiển thị các công cụ giúp người dùng thiết lập các tùy chỉnh hệ thống, quản lý hệ thống cũng như thiết lập sử dụng phần cứng. (bạn cũng có thể hiểu như đây là ứng dụng Cài đặt trên điện thoại, bạn mở Cài đặt để thiết lập âm thanh, hình ảnh, thông báo, mạng,…)

Với Control Panel hay All Settings trên Windows 10 bạn có thể dùng để tinh chỉnh giao diện, quản lý tài khoản người dùng, thêm trình điều khiển phần cứng, cài đặt hệ thống Windows, quản lý thiết bị ngoại vi, quản lý kết nối mạng, gỡ bỏ thay đổi chương trình cài trên máy, cài đặt ngày giờ ngôn ngữ bàn phím,…

Control Panel khởi chạy với giao diện Desktop

All Settings khởi chạy ở giao diện Metro.

 9 – ACTION CENTER

Trên Windows 8 MS đã tạo mới 1 Action Center nhưng phải đến Windows 10 Action Center mới được đánh gia là hoàn thiện.

Action Center là nơi chứa tất cả những thông báo của bạn (thông báo của ứng dụng, của hệ thống,…)

Bạn có thể mở Action Center bằng cách bấm chuột vào biểu tượng hình lá thư nằm ở thanh đồng hồ (khay hệ thống) hoặc dùng tổ hợp phím Windows + A

Bạn có thể bật tắt thông báo cho từng ứng dụng, tùy chỉnh các biểu tượng chức năng có thể hiển thị trên Action Center, ẩn hiện biểu tượng ở khay hệ thống (thanh đồng hồ)

 10 – SNAP CỬA SỔ ỨNG DỤNG

Không như trên Windows 8, bạn chủ snap được 3 cửa sổ. Window 10 cho phép bạn snap được 4 cửa sổ cùng lúc. Mỗi cái sẽ chiếm 1/4 của màn hình. Bạn nào cần làm đa nhiệm kiểu vừa theo dõi xem video, vừa soạn mail, vừa đọc tin nhắn, vừa cắm chuột Vỗ Lâm Truyền Kỳ,… thì đây là 1 tính năng cực kỳ hiệu quả.

Tính năng snap này đặc biệt thích hợp cho những Laptop màn hình Full HD hoặc 4K như hiện nay

Để sử dụng Snap, bạn có 2 cách:

• Kéo cửa sổ về một trong các góc màn hình, lần lượt làm như vậy cho tất cả các ứng dụng bạn muốn
• Hoặc chọn cửa sổ mong muốn, sau đó nhấn phím Windows + mũi tên trái phải để snap

11 – STORAGE USAGE – DUNG LƯỢNG SỬ DỤNG

Tính năng này giúp bạn có thể xem được trên ổ đĩa của mình HĐH chiếm bao nhiêu, dung lượng ảnh, phim, nhạc, tài liệu,… đang chiếm bao nhiêu GB lưu trữ. Việc này giúp bạn quản lý dữ liệu của mình tốt hơn.

Bạn tìm kiếm “Storage” sau khi bấm vào biểu tượng Start hoặc tìm “Storage” trong All Settings.

12 – WINDOWS HELLO

Windows Hello là cách riêng tư hơn để đăng nhập vào các thiết bị chạy Windows 10 của bạn chỉ bằng một cái nhìn hoặc một lần chạm. Nâng tầm bảo mật thiết bị của bạn.

Dùng dấu vân tay để đăng nhập. Trước Windows 10, các Laptop sử dụng cảm biến vân tay để bảo mật cần phải cài thêm phần mềm của bên thứ 3. Nhưng trên Windows 10 MS đã tích hợp sẵn trình quản lý vân tay vào trong mục Sign-in options (All Settings). Việc này giúp bạn dễ dàng sử dụng hơn bao giờ hết.

Nhận dạng khuân mặt để đăng nhập. Ngoài vân tay bạn cũng có thể sử dụng tính năng nhận dạng khuân mặt, bạn chỉ cần “cười” để đăng nhập.

Chú ý: Bạn cần tạo mật khẩu và mã PIN để sử dụng tính năng này. Windows Hello chỉ chạy trên các thiết bị có phần cứng hỗ trợ.

 13 –  TABLE MODE

Chế độ Tablet, trên Windows 8 không có chế độ này. MS đang tạo ra chế độ máy tính bảng cho Windows 10. Chế độ này phù hợp cho những thiết bị 2 trong 1 chạy HĐH Windows 10.

Table mode được kích hoạt, Start Screen sẽ được phóng lớn, các đối tượng đồ họa cũng sẽ lớn hơn để thao tác cảm ứng được chính xác hơn, giao diện sẽ thay đổi để phù hợp hơn với chế độ này. Các ứng dụng Desktop cũng vẫn chạy được ở chế độ này, bạn phải mở ứng dụng từ Start menu vì màn hình Desktop sẽ bị tắt đi.

Bạn cần vút từ 2 bên màn hình để mở Action Center hoặc Task View.

Cách kích hoạt chế độ Tablet:

• Bấm vào biểu tượng Action Center, chọn Tablet Mode
• Hoặc nếu máy bạn là thiết bị 2 trong 1 (Laptop lại Tablet), khi bạn gập màn hình hoặc tháo rời dock kết nối

Úng dụng NhacCuaTui trong chế độ Tablet

14 – CORTANA

Đây là cô trợ lý ảo mà MS mạng lên Windows 10, Cortana cũng giống như Siri của Apple. Hiện tại Cortana vẫn chưa hỗ trợ tiếng Việt.